Όταν τα παιδιά είναι στην ηλικία των 6-7 ετών ο οδοντίατρος καλό είναι να συστήσει μια επίσκεψη ρουτίνας στον ορθοδοντικό, απλά για να ελέγξει εκείνος ότι όλα τα δόντια τους βγαίνουν σωστά και οι δύο γνάθοι «συγκλείνουν» όπως πρέπει. Τότε ο ορθοδοντικός ζητά από τα παιδιά να τον επισκέπτονται μία με δύο φορές το χρόνο απλά για επιβεβαίωση ότι όλα πάνε καλά. Είναι γνωστό άλλωστε ότι η πρόληψη είναι η καλύτερη θεραπεία.
Τα ορθοδοντικά προβλήματα οφείλονται σε κληρονομικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες. Το μέγεθος δοντιών και γνάθων είναι χαρακτηριστικά που κληρονομούνται από τους γονείς προς τα παιδιά. Αλλά οι διάφορες συνήθειες (έξεις) του παιδιού, όπως ο θηλασμός του δακτύλου, το δάγκωμα ξένων αντικειμένων ή των νυχιών, έχουν και αυτές αποτέλεσμα τα δόντια να μεταναστεύουν και να διαταράσσεται η αρμονική σχέση των γνάθων, με άμεση επίπτωση στην υγεία και αισθητική του προσώπου. Ακόμα και η πρόωρη απώλεια παιδικών δοντιών από τερηδόνα μπορεί να προκαλέσει προβλήματα καθώς χάνεται ο χώρος που τα παιδικά δόντια πρέπει να διατηρήσουν μέχρι την ανατολή των μόνιμων δοντιών.
Ο ορθοδοντικός θα βοηθήσει στην αντιμετώπιση κακών συνηθειών (θηλασμός του δακτύλου, η μακροχρόνια χρήση πιπίλας, το τρίξιμο των δοντιών ή το δάγκωμα μολυβιών) ή τη θεραπεία ανωμαλιών, όπως ο συνωστισμός των δοντιών ή τα πολύ μεγάλα διαστήματα ανάμεσα στα δόντια. Επίσης, αν χρειάζεται, θα παραπέμψει έγκαιρα σε γιατρούς άλλων ειδικοτήτων όπως:
σε παιδοδοντίατρο για σφραγίσματα ή την πρώιμη αφαίρεση κάποιου νεογιλού δοντιού,
σε Ω.Ρ.Λ. σε περίπτωση στοματικής αναπνοής ή υπερτροφικών αμυγδαλών,
σε λογοθεραπευτή όταν υπάρχει και διαταραχή της ομιλίας.
Στις περιπτώσεις που υπάρχει ορθοδοντικό-σκελετικό πρόβλημα στα δόντια το καλύτερο για το παιδί θα είναι να ξεκινήσει μια ορθοδοντική θεραπεία με μασελάκια. Τότε ο ορθοδοντικός εξηγεί τους λόγους που προτείνει μία πρώιμη θεραπεία αντί για μία μεταγενέστερη θεραπεία με σιδεράκια. Οι λόγοι είναι οι εξής:
Η πιθανότητα να χρειαστούν αργότερα εξαγωγές μονίμων δοντιών είναι μεγαλύτερη.
Ο χρόνος που θα χρειαστεί το παιδί να φορέσει σιδεράκια μπορεί να είναι μεγαλύτερος.
Η θεραπεία μπορεί να είναι πιο κουραστική για το παιδί.
Τα παιδιά όταν είναι μικρά, σε αντίθεση με τους εφήβους, δέχονται με μεγαλύτερη χαρά την ορθοδοντική θεραπεία αφού δε ντρέπονται και δεν έχουν αναστολές.
Όταν η θεραπεία αρχίζει νωρίς, στην εφηβεία έχει πια τελειώσει και οι έφηβοι έχουν πλέον αυξημένη αυτοπεποίθηση και καλύτερες σχολικές επιδόσεις, λόγω της καλύτερης εμφάνισης του στόματος και του προσώπου γενικότερα.
Υπάρχουν βέβαια και οι περιπτώσεις που, με την ολοκλήρωση της πρώιμης θεραπείας, αποφεύγεται εντελώς η μετέπειτα θεραπεία με σιδεράκια γιατί τα δόντια ανατέλλουν στις σωστές τους θέσεις.
Έχει πολύ μεγάλη σημασία λοιπόν η θεραπεία να γίνει την κατάλληλη στιγμή, χωρίς τις αρνητικές συνέπειες μίας καθυστέρησης, αλλά ούτε και πολύ νωρίς, πριν τα 7, με αποτέλεσμα να διαρκέσει έτσι πολλά χρόνια και να αποβεί χωρίς λόγο κουραστική για όλους και κυρίως για το παιδί.
Τα παιδιά μπορούν να τρώνε τις περισσότερες τροφές κατά τη διάρκεια μιας ορθοδοντικής θεραπείας. Καλό είναι να αποφεύγονται οι τσίκλες και οι καραμέλες (που καλό είναι να αποφεύγονται γενικώς). Όσο για τις σκληρές τροφές, χρειάζεται λίγο μεγαλύτερη προσοχή. Οποιαδήποτε τροφή πρέπει να τεμαχίζεται σε μικρά κομμάτια και να μασιέται με τα πίσω δόντια.
Η ορθοδοντική θεραπεία για να πετύχει, προϋποθέτει έναν ειδικό ορθοδοντικό και έναν συνεπή ασθενή. Ο ασθενής είναι συνεπής όταν τηρεί τα ραντεβού του, ακολουθεί πιστά τις οδηγίες του ορθοδοντικού και φροντίζει να έχει άψογη στοματική υγιεινή.
Οι περισσότεροι γονείς νομίζουν ότι τα σιδεράκια μπαίνουν μόνο για αισθητικούς λόγους στα παιδιά τους. Κι όμως, τα ίσια δόντια βοηθάνε αποτελεσματικά στη μάσηση, την ομιλία και τη διατήρηση της υγείας της στοματικής κοιλότητας. Αντιθέτως, τα ορθοδοντικά προβλήματα που δεν έχουν θεραπευθεί, μπορεί να οδηγήσουν σε σοβαρά προβλήματα των δοντιών και των ούλων.
Η ορθοδοντική θεραπεία στα περισσότερα παιδιά ξεκινά μεταξύ 9 και 12 ετών. Υπάρχουν ωστόσο περιπτώσεις που μπορεί να ξεκινήσει νωρίτερα, στην ηλικία των 6 ή 7 ετών, όταν το πρόβλημα δε βρίσκεται στα δόντια, αλλά στις γνάθους (π.χ. στενός ουρανίσκος ή δυσαρμονία στις γνάθους). Στην περίπτωση αυτή απαιτείται πρώιμη ορθοδοντική (σκελετική) θεραπεία η οποία πρέπει να ξεκινήσει όταν το παιδί είναι μικρό.
Τα σιδεράκια λειτουργούν με την εφαρμογή σταθερής και συνεχούς πίεσης για κάποιο χρονικό διάστημα, ώστε σταδιακά να μετακινήσουν τα δόντια προς μια συγκεκριμένη κατεύθυνση. Όπως μετακινούνται τα δόντια, αλλάζουν και οι θέσεις των γνάθων.
Η μηχανική διαδικασία που χρησιμοποιείται για την ορθοδοντική μετακίνηση των δοντιών είναι ίδια για κάθε ηλικία. Αυτό σημαίνει ότι τα οφέλη της Ορθοδοντικής δεν περιορίζονται μόνο στα παιδιά, αλλά αφορούν και στους ενήλικες. Η διαφορά είναι ότι επειδή στους ενήλικες το οστό δεν αναπτύσσεται πλέον, μπορεί να χρειάζονται πιο εξειδικευμένες ορθοδοντικές πράξεις για να επιτευχθεί το ίδιο αποτέλεσμα.
Ο χρόνος που απαιτείται για τα σιδεράκια ποικίλλει από ασθενή σε ασθενή και εξαρτάται από τη σοβαρότητα του προβλήματος, το χώρο που είναι διαθέσιμος ή την απόσταση που πρέπει να διανύσουν τα δόντια για να φτάσουν στη σωστή θέση τους. Επίσης η υγεία των δοντιών, των ούλων και του οστού που τα υποστηρίζει όπως και ο βαθμός συνεργασίας του ασθενή με το γιατρό καθορίζουν τη διάρκεια μιας ορθοδοντικής θεραπείας.
Κατά μέσο όρο, ωστόσο, όταν μπουν τα σιδεράκια συνήθως διατηρούνται από ενάμιση έως τρία (1,5-3) χρόνια. Όταν τα σιδεράκια βγουν, οι ασθενείς πρέπει να φορούν συγκρατητικά ναρθηκάκια ανάλογα με τις οδηγίες του ορθοδοντικού για αρκετό διάστημα.
Όταν τα σιδεράκια βγουν, θα γίνει ένας λεπτομερής καθαρισμός των δοντιών. Ο ορθοδοντικός σας μπορεί να σας ζητήσει να βγάλετε νέα πανοραμική ακτινογραφία ώστε να ελέγξει τα αποτελέσματα της θεραπείας και τη θέση των φρονιμιτών. Αν οι φρονιμίτες δεν έχουν ανατείλει με το τέλος της θεραπείας, ο ορθοδοντικός μπορεί να σας προτείνει να τους βγάλετε ώστε εκείνοι να μην πιέσουν τα άλλα δόντια και τα ξαναστραβώσουν.
Ύστερα, ο ορθοδοντικός σας θα σας δώσει ένα συγκρατητικό ναρθηκάκι για κάθε γνάθο, το οποίο και θα πρέπει να φοράτε στο σπίτι και τον ύπνο τους πρώτους έξι μήνες και στη συνέχεια μόνο κατά τη διάρκεια του ύπνου. Αυτό είναι απαραίτητο καθώς τα δόντια έχουν την τάση να μετακινούνται προς την αρχική τους θέση με την πάροδο του χρόνου.
Μην καθυστερήσετε την επίσκεψη στον ορθοδοντικό περιμένοντας το παιδί να βγάλει όλα τα μόνιμα δόντια (στην ηλικία των 12-13 ετών). Αυτή η καθυστέρηση μπορεί να επιδεινώσει τα προβλήματα που με την έγκαιρη παρέμβαση σε μικρότερη ηλικία μπορούν να διορθωθούν εύκολα και γρήγορα.